Монгол улсын эдийн засгийн нэгэн чухал хөшүүрэг бол мал аж ахуйн салбар. Мал аж ахуйн салбарын үндэс бол мэдээж бэлчээр. Тиймээс бэлчээр нутгаа зөв зохистой ашиглаж, хайрлаж хамгаалах нь дан ганц малчин хүн төдийгүй монгол хүн бүрийн журамт үүрэг гэж болно. Хэдийгээр Монгол Улс 1996 онд “Бэлчээрийн тухай хууль”-тай болно гэж ярьж эхэлсэн ч өнөөдрийг хүртэл уг хууль батлагдахгүй 5 парламент дамнаад явж байна.

Европын холбооны санхүүжилтээр хэрэгжиж буй “STEP ECOLAB” буюу “Монголын нэхмэлийн салбарын тогтвортой үйлдвэрлэл, Эко тэмдэг” төслийн багийн уулзалт өчигдөр Корпорейт зочид буудалд боллоо.

Хөвсгөл аймгийн Шинэ-Идэр сумын харъяат, Аймгийн арслан Ц.Сандагдоржтой ярилцлаа.

Монголын бэлчээр ашиглагчдын нэгдсэн холбоо, Хөдөө аж ахуйн их сургуулийн Агроэкологийн сургууль хоёр хамтран ажиллах гэрээ байгууллаа. Дөрвөн жилийн хугацаатай хэрэгжих уг гэрээг Монголын бэлчээр ашиглагчдын нэгдсэн холбооны Гүйцэтгэх захирал Н.Ганхуяг болон Хөдөө аж ахуйн их сургуулийн Агроэкологийн сургуулийн захирал А.Буянбаатар нар үзэглэлээ.

“Ногоон Бэлчээр” малчдын хөнгөлөлттэй зээлийн туршилтын төслийг Ховд аймгийн Чандмань суманд хэрэгжүүлэхэд хамтран ажиллах санамж бичгийг байгууллаа. Ховд аймгийн Чандмань суманд 2019 оны 2 сарын 1-нээс 2020 оны 10 сарын 30-ыг хүртэл хэрэгжүүлэх малчдын хөнгөлөлттэй зээлийн туршилтын төсөл дээр хамтран ажиллахад Хас банк, нөгөө талаас Швейцарын хөгжлийн агентлагийн Ногоон алт Малын эрүүл мэнд төсөл, Монголын бэлчээр ашиглагчдын нэгдсэн холбоо оролцож байна. Төслийн хүрээнд бэлчээрийн нөөцийг зүй зохистой ашиглалтыг төлөвшүүлэх, малчдын орлогыг нэмэгдүүлэх үүднээс бэлчээрийн даацаас хэтэрсэн мал мах бэлтгэхийн тулд малын эрүүл мэндийн үйлчилгээг сайжруулах ажлыг дэмжих зорилготой ажээ.

Швейцарийн Хөгжлийн агентлагийн Ногоон алт малын эрүүл мэнд төслийг орон нутагт хэрэгжүүлэх зорилгыг хүрээнд Юнител групптэй хамтран ажиллах гэрээ байгуулсан билээ.

Швейцарын хөгжлийн агентлагийн Хамтын ажиллагааны захирал, Ерөнхий консул Габриэлла Спирли Хүнс, хөдөө аж ахуй, хөнгөн үйлдвэрийн сайд Ч.Улаантай уулзлаа. Уулзалтын эхэнд хатагтай Габриэлла Спирли “Ногоон алт-Малын эрүүл мэнд” төслийн зорилго, хамрах хүрээ, шинэ санаачилгын талаар танилцуулсан. Монгол Улсын 18 аймгийн 80 мянган малчин өрхийг хамруулан хэрэгжүүлж буй уг төсөл нь бэлчээрийн тогтвортой менежментийг бэхжүүлэх, малын эрүүл мэндийг хамгаалах, малчдыг тогтмол орлоготой болгоход чиглэж байна. Төслийн хүрээнд бэлчээрийн төлөв байдлыг тодорхойлох хоёр удаагийн судалгаа хийсэн. Судалгааны дүнгээс харахад манай улс бэлчээрийн даацад тохирсон мал аж ахуй эрхлэх нь зүйтэй гэдэг нь нотлогдсон бөгөөд малчдад ч бэлчээр талхлагдаж байгаа нь эргээд тэдний амьжиргаанд сөргөөр нөлөөлж байгааг ойлгох болсон.

НҮБ-ийн Хөдөө аж ахуйг хөгжүүлэх олон улсын сангийн зээлийн хөрөнгөөс санхүүжигдэх IFAD буюу “Зах зээл ба бэлчээрийн удирдлагын хөгжил” төслийн хүрээнд “Бэлчээр ашиглагч малчдын бүлэг” (БАМБ)-ийг бэхжүүлэх, чадавхижуулах зорилготой орон нутгийн иргэдэд зориулсан сургалт зөвлөгөөн Сүхбаатар аймгийн Түвшинширээ сумаас эхэлж байна. Архангай, Өвөрхангай, Дундговь, Дорнод, Сүхбаатар, Хэнтий гэсэн зургаан аймагт төсөл хэрэгжиж буй зорилтот сумдад малчдын бүлгүүдийг байгуулж, бэхжүүлэх, хоршоо болгон хөгжүүлэх, бэлчээр ашиглалтыг сайжруулах чиглэлд зөвлөх үйлчилгээ үзүүлэхээр Монголын бэлчээр ашиглагчдын нэгдсэн холбоо болон “Хөгжлийн оньсон түлхүүр төв” ТББ-уудын түншлэл хамтран ажиллаж байгаа юм:

Өнөөдөр дэлхий даяар байгаль экологио хамгаалах асуудал хурцаар тавигдаж байгаа энэ үед малын тоо толгойг хязгаарлаж, зохистой хэмжээнд байлгах нь нэн чухал билээ. Монгол Улсын хувьд мал сүргийн тоо толгой нэмэгдсэнээс болж бэлчээрийг өнжөөж, сэлгээх боломж алдагдаж, ургамлын нөмрөг, бүтэц бүрэлдэхүүн доройтож байгаа талаар судлаачид өгүүлж буй. Тухайлбал, 1961-1990 оны малын дундаж тоотой харьцуулахад малын тоо 2.9 дахин буюу 43.1 сая толгойгоор нэмэгдсэний дотор ямаа 6.1 дахин, хонь 2.2 дахин, үхэр, адуу 1.8-1.9 дахин өсөж, тэмээний тоо 1.4 дахин буурчээ. Бог малын харьцаа өмнө нь хонь 72 хувь, ямаа 28 хувийг эзэлж байсан бол өнөөдөр бог малын 55 хувь ямаа, 49 хувь хонь болсон байна. Ийнхүү мал сүргийн бүтэц алдагдаж, ямаан сүрэг ихээр өссөн нь байгаль экологид сөргөөр нөлөөлж, бэлчээрийг доройтуулах нэг шалтгаан болж байгаа ажээ.Эдийн засгийн ашиг талаас харж болох ч хойч үедээ бэлчээр нутгаа урт удаан хугацааны туршид хэвийн ашиглах боломжийг үлдээх ёстой хэмээн ямааны бэлчээрт үзүүлэх нөлөөг судалсан эрдэмтэн судлаач Ч.Оюунцэцэг өгүүлж байна. Ингээд Мал аж ахуй эрдэм шинжилгээний хүрээлэнгийн Эрдэм шинжилгээний ахлах ажилтан, Хѳдѳѳ аж ахуйн ухааны доктор Чүлтэмжамцын Оюунцэцэг тэй ярилцсанаа хүргэж байна.

Швейцарийн хөгжлийн агентлагийн Ногоон алт малын эрүүл мэнд төслийг хэрэгжүүлэгч МБАНХ-нд үйл ажиллагаанд үнэлгээ хийхээр Недерландын MDF байгууллагын экспертүүд болох сургагч зөвлөх Паулине ван Норел, сургагч зөвлөх Жан Купер нар манай улсад ажиллаж байгаа юм.

Монголын бэлчээр ашиглагчдын нэгдсэн холбоо, Малчдын ногоон-Алт Дундын хоршоо хамтран “Хоршоод үйлдвэрүүдийн уулзалт” сургалт МХАҮТ-д IV дүгээр сарын 11-ны өдөр зохион байгуулагдаж, аймгуудын Бэлчээр ашиглагчдын холбооны Гүйцэтгэх захирал нар болон хоршоод түүхий эд бэлтгэлийн чиглэлээр хэрэгжүүлэх ажлаа тодорхойлох, гэрээ хэлэлцээр хийв.

Исланд улсад газрын нөхөн сэргээлтийн чиглэлээр суралцахыг урьж байна.

Монголын бэлчээр ашиглагчдын нэгдсэн холбоон дээр Америкт бэлчээрийн чиглэлээр суралцдаг оюутнууд хүрэлцэн ирж, үйл ажиллагаатай танилцлаа. Тэд бие даасан судалгааны ажлыг хийдэг бөгөөд судалгааны явцад монгол айлд амьдарч, малчдын амьдрал ахуйтай танилцаж, бэлчээрийн асуудлыг хэрхэн уялдуулах вэ гэдэг асуудалд анхаарал хандуулдаг байна.

Дэлхийн банкны төлөөлөгчид “Уур амьсгал, гамшигт тэсвэртэй хот” төслийн хүрээнд манай улсад ажиллах хугацаандаа Монголын бэлчээр ашиглагчдын нэгдсэн холбоонд хүрэлцэн ирж, хамтран ажиллах чиглэлээр санал солилцлоо.

Монголын Бэлчээр ашиглагчдын нэгдсэн холбооноос аймаг сумдын Бэлчээрийн менежментийн ажлын хэсгийг чадавхижуулах зорилготой сургалтууд зохион байгуулдаг билээ. Энэ удаагийн чадавхижуулах сургалтыг Булган аймгийн Булган суманд зохиолоо.