Ус цаг уур, байгаль орчны хүрээлэнгээс 2017-2018 оны өвөл, хаврын бэлчээрийн даацын тухай мэдээлэлд Монгол Улсын нийт бэлчээр нутгийн талаас илүү хувьд бэлчээрийн даац 2-5 дахин, бүр түүнээс ч олон дахин хэтэрсэн байгааг дурджээ.

Та бүхнийг Исландын Их сургуулийн Хөрс хамгаалах төвийн ургамлын экологич доктор, профессор Кристин Сваварсдоттирийн “БАЙГАЛЬ ОРЧНЫ НӨХӨН СЭРГЭЭЛТ БА ГАЗРЫН МЕНЕЖМЕНТ” сэдэвт илтгэлд хүрэлцэн ирэхийг урьж байна

Орон нутагт хэрэгжиж буй Олон улсын төсөл хөтөлбөрүүдийн үр өгөөжийг дээшлүүлэх, хамтын ажиллагааг өргөжүүлэх хүрээнд Ховд аймгийн Дарви суманд үйл ажиллагаа нь явуулж буй Дэлхийн байгаль хамгаалах сан, TNC буюу Нутгийн иргэдэд түшиглэсэн байгаль хамгаалал хөтөлбөр болон “Ногоон алт, Малын эрүүл мэнд” төслүүд хамтран “Малчдын байгууллагуудыг хөгжүүлэх замаар байгаль орчноо хамгаалж малчдын орлогыг тогтвортой нэмэгдүүлэх боломж” сэдэвт сургалтыг өнгөрөгч хоёрдугаар сард зохион байгуулжээ.

Бэлчээр бол малчдын амьжиргааны гол эх үүсвэр. Гэтэл бэлчээрийг нийтийн өмч гэж үзэж хайр гамгүй ашиглаж байгаа нь бэлчээр өөрөө байгалийнхаа жамаар нөхөн сэргэх боломжийг олгохгүй байгаа юм. Нөгөө талдаа дэлхийн дулаарал, хур тунадас багассан зэргээс шалтгаалан бэлчээрийн доройтол, цөлжилт үүсэх нөхцөл бүрдэж байгаа.

Жил бүр уламжлал болгон зохион байгуулагддаг Биологийн улсын олимпиад энэ сарын 26-28-ны өдрүүдэд Улаанбаатар хотноо болж байна. МУИС-ийн биологийн тэнхимийн ахмад багш, шинжлэх ухааны доктор, профессор Ц.Цэндээхүүгийн нэрэмжит болгон зарласан XXVIII дугаар олимпиадыг МБАНХ дэмжин хамтарч ажиллаж байна.

Увс аймгийн Тэс сумын ширмэлийн “Уялага” бүлгийн ахлагч Ц.Батнасан уран гартай, хөдөлмөрч гэдгээрээ нутагтаа алдартай нэгэн. Тэрээр анх 2016 онд нутгийнхаа уран гартай зургаан бүсгүйтэй нэгтгэн, эрт дээр үеэс уламжилж ирсэн баяд ширмэлийн урлагийг судалж, түгээн дэлгэрүүлэх, өвлүүлэн үлдээх зорилго дор нэгдэж цехээ байгуулж байжээ. Тэд монгол гэрийн иж бүрэн эдлэлийг урлажээ. Уг бүтээлүүддээ баядын ёс заншил, зан үйлийн онцлогийг тусгахыг зорьж ажиллажээ.

Хөвсгөл аймгийн Цэцэрлэг сумын “Цуурай” Бэлчээр ашиглагчдын хэсгийн малчин Г.Отгонбаярын ажилсаг гэр бүлийнд зочлов. Тэднийх 1200 гаруй толгой малтай, жилдээ 4-5 удаа нүүдэл сэлгээ хийж, бэлчээр нутгаа амраадаг. Түүнчлэн жилдээ 10 гаруй сая төгрөгийн ноос, ноолуурыг үндэсний үйлдвэрүүдэд тушааж, бэлчээрийн даацаас илүү гарсан 200 гаруй толгой малыг нядалж, өрхийнхөө орлогыг нэмэгдүүлдэг.

Баянхонгор аймаг нь газрын нэгдмэл сангийн ангиллаар 1 га газар нутагтай. Үүнээс га бэлчээрийн элчээрт ашиглагдахгүй чулуурхаг газар, уул толгодын оройн хэсэг болон зэрлэг ан амьтдын бэлчээрийн нөөцийг үлдээж, нийт бэлчээрийнхээ 78,3 хувийг ашиглаж байна. 2011 онд хонин толгойд шилжүүлснээр 100 га-д 52 толгой мал оногдож байсан бол 2017 онд 89.4 толгой болж өссөн.

Үндэсний ууган үйлдвэрлэгч “Монгол текстайл” компанийн захирал Р.Энхболд МБАНХ-ны удирдлага, зөвлөхүүдтэй уулзаж, хамтын ажиллагаагаа өргөжүүлэх санал тавилаа. Тус компанийн хувьд, МБАНХ-той эрүүл бэлчээрээс гарсан эрүүл, эко түүхий эд тухайлбал, сарлагийн хөөвөр, хонины ноосыг малчдын хоршоогоор дамжуулан өндөр үнээр худалдан авах чиглэлээр хамтарч ажилладаг бөгөөд цаашид үйл ажиллагаагаа илүү өргөжүүлэн, үндэсний үйлдвэрийн чанартай бүтээгдэхүүнээ дотоодын зах зээлд таниулах, хэрэглэгчдэд давуу талаа ойлгуулах түүнчлэн малчин эмэгтэйчүүдэд сургалт зохион байгуулах зэрэг нэлээд хэдэн чиглэлээр хамтарч ажиллахаар тохиролцлоо.

Малын тоо их өссөнөөс бэлчээрийн 4 улирлаар сэлгэж, ган зудын үед ашиглах отрын нөөц нутаггүй болсноор байгалийн бэрхшээлийг даван туулах уламжлалт /нүүх/ үр өгөөж буурч, хангалтгүй болсон /Баримт: ихэнх аймаг сумд өөрийн отрын нөөц нутаггүй, замбараагүй “сохроор” нүүдэллэж, туурайн зуд болох нь түгээмэл

Хүнс, хөдөө аж ахуй, хөнгөн үйлдвэрийн яамны санаачлагаар Хөдөө аж ахуйн их сургуулийн Эдийн засаг бизнесийн сургуулиас “Хөдөө аж ахуйн тогтвортой хөгжил ба эдийн засаг” сэдэвт Олон улсын эрдэм шинжилгээний VII бага хурлыг 2018 оны 6 дугаар сарын 21-23-ны өдрүүдэд Улаанбаатар хотод зохион байгуулах гэж байна.

Монголын бэлчээр ашиглагчдын нэгдсэн холбоо, Завхан аймгийн Оёдлын холбоотой хамтран малчин эмэгтэйчүүдийн чадавхижуулах, гарын дор материалаар үндэсний болон европ хувцас хийх сургалтыг энэ сарын 7-ноос 11-ний өдрүүдэд Улаанбаатар хотноо зохион байгуулж байна

Улсын Их Хурлын Тамгын газар, НҮБ-ын Хөгжлийн Хөтөлбөр, Швейцарын хөгжлийн агентлагийн “Ногоон алт, Малын эрүүл мэнд” төсөл хамтран орон нутгийн ИТХ-ын хяналтын болон төлөөллийн чиг үүргээ үр дүнтэй хэрэгжүүлэх санал, санаачилгыг дэмжих “Монгол Улсын төлөөллийн байгууллагыг бэхжүүлэх нь” тэтгэлэгт хөтөлбөрийг орон даяар зарладаг билээ. Энэ жилийн тэтгэлэгт хөтөлбөрийн хүрээнд “Ногоон алт-Малын эрүүл мэнд” төсөл, Монголын бэлчээр ашиглагчдын нэгдсэн холбоо хамтран бэлчээрийн менежментийг сайжруулах чиглэлээр нэмэлт тэтгэлэг олгохоор шийдвэрлэн өнгөрсөн 3-р сард тэтгэлэгт хөтөлбөрийн зарласан юм.

Магадгүй, энэ үгийг хэлэхдээ Хүннүгийн их хаан, хожмын өдөр Монголын бэлчээрийн доройтол хүүхнүүдийн арьс, эрчүүдийн гүзээ, хүүхдүүдийн харшилд нөлөөлөөд зогсохгүй, нүүдэлчин Монголыг үгүй болгож, бусадтай л адил таримал ургамал царайчилж, таван хошуу малаа хашаанд хорьсон ард түмэн болж үлдэнэ гэдгийг таамагласан буй за. Олон хүний боддогчлон бэлчээр бол зөвхөн малчин, мал хоёрт хамаатай зүйл биш. Хүний биеийн бүтэц, генийн өөрчлөлтөд ч энэ бас хамаатай. Чухам яагаад вэ?

“Мал аж ахуйн тогтвортой хөгжил” малчдын улсын зөвлөгөөн Төрийн ордонд болж байна. Зөвлөгөөнд Монгол Улсын Ерөнхийлөгч, Ерөнхий сайд, УИХ, Засгийн газрын гишүүд, холбогдох яамд, олон улсын байгууллага, үйлдвэрлэгчид, эрдэмтэд, мэргэжилтнүүд зэрэг 150 гаруй төлөөлөгч, манай улсын өнцөг булан бүрээс хүрэлцэн ирсэн 700 гаруй малчид нийт 850 хүн оролцож байна. Зөвлөгөөний төлөөлөгчдийн бүрэлдэхүүнд Монгол Улсын Хөдөлмөрийн баатар, Ардын их хурлын депутатууд, төр, нийгэмдээ ажил хөдөлмөрөөрөө үнэлэгдсэн алдарт малчид, улс, аймаг, сумын аварга малчид байна.